سیستم مدیریت، بهره‌برداری، تعمیر و نگهداری شبکه‌های آبیاری زاینده‌رود اصفهان و درودزن فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی- مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان

2 دانشیار بخش مهندسی آب دانشگاه شیراز

چکیده

بهره برداری از آب رودخانه ها و توزیع آن مانند سابقه سرزمین کهن ایران بسیار قدیمی می‌باشد. هدف از بهره‌برداری شبکه‌های آبیاری، حفظ عملکرد سیستم در حد مطلوب و هم‌چنین افزایش عمر مفید آن است. در این تحقیق تأسیسات تنظیم سطح آب و آبگیری موجود بر روی کانال های شبکه آبیاری درودزن که براساس استانداردهای دفتر عمران اراضی ایالات متحده و با کاربرد دریچه های کشوئی و قطاعی طراحی شده اند و شبکه آبیاری زاینده رود با تجهیزات تنظیم سطح آب خودکار و مدول های ساخت کارخانه نیرپیک فرانسه از نظر عملکرد و مدیریت بهره برداری مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج بررسی عملکرد سیستم‌های آبیاری در دو شبکه مورد تحقیق، نمایانگر این واقعیت است که به دلیل عدم کنترل، بازبینی و مرمت قسمت های تخریب شده سیستم، پس از سپری شدن چند سال از اجرای شبکه، بهره‌وری آن‌ها رو به نقصان می‌رود. از بررسی‌های به عمل آمده چنین نتیجه‌گیری شد که ایفای نقش مؤثرتر سازمان های جهاد کشاورزی در ارتباط با مدیریت بهره برداری از شبکه های آبیاری و زهکشی، لزوم اجرای طرح یکپارچه سازی اراضی کوچک به منظور سرعت بخشیدن به اجرای سیاست‌های کشاورزی و مدیریت بهره برداری از شبکه ها ، حذف یارانه از آب بها به منظور تقویت پشتوانه مالی مدیریت بهره برداری برای ارائه خدمات تعمیرات و نگهداری و جلوگیری از اسراف در مصرف آب و ایجاد نواحی آبیاری مستقل و غیر متمرکز در محدوده شبکه به عنوان یکی از مؤثرترین راه‌های رسیدن به نگهداری مطلوب شبکه‌های آبیاری می‌باشد. در این تحقیق راندمان کلی پروژه حدود 46 درصد برآوردشده که تحویل نامطمئن آب حدود 20 درصد کل آب تحویلی می باشد. از دلایل پایین بودن بازده توزیع آب می توان به مدیریت دریچه های آبگیر در سیستم تحویل آب اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Doroodzan and Zayandeh-rood Irrigation Network Operation and Maintenance System

نویسندگان [English]

  • Hamid Reza Salemi 1
  • Mahmoud Javan 2
1 M.Sc. Isfahan Agricultural and Natural Resources Research Center
2 Assoc.Prof Dept. of Water Engineering , University of Shiraz
چکیده [English]

History reveals that waterworks began thousands of years ago in ancient Iran. The main objective in operation and maintenance of an irrigation network is to increase the efficiency of the system. In this study , the performance of regulating structures of Doroodzan Irrigation Network (mainly slide and radial gates)were compared with those of Neyrpic module orifices, in Zayandeh-rood Irrigation Network. The comparison was based on perfomance and operation of each system. Based on the results obtained, the following recommendations are made: Performance of the structures becomes poorer with time due to the operation and maintenance of both systems. Department of Agriculture should be more involved in the management of the irrigation networks. Land consolidation is a key parameter in better performance of the systems. Government should stop subsidizing the water tariff for the farmers. Instead, the budget should be allocated for operation and maintenance purposes. This will help minimizing the water losses of the systems. Establishment of the independent irrigation and drainage cooperations run by the farmers. With an overall project efficiency of around 46%, about 20% of the total delivered water was distributed unreliably. Water distribution equity along tertiaries was also found to be poor. A contributing factor could be the poor operation and maintenance of gates.

مراجع

1- مدیریت هماهنگی وبرنامه وبودجه سازمان کشاورزی استان اصفهان، (1376). " آمارنامة کشاورزی استان اصفهان"،  انتشارات سازمان کشاورزی استان اصفهان.
2- سازمان آب منطقه‌ای اصفهان، (1373). " گزارش سالیانه شرکت بهره‌برداری میراب زاینده رود"،  انتشارات سازمان آب منطقه‌ای اصفهان.
3- سازمان آب منطقه‌ای فارس، (1373). " گزارش سالیانه شرکت بهره برداری فارس"، انتشارات سازمان آب منطقه‌ای فارس
4- سازمان آب منطقه‌ای اصفهان، (1352). " گزارش طرح عمرانی درة زاینده رود"، انتشارات سازمان آب منطقه‌ای  اصفهان.
5- مهندسین مشاور زایندآب، (1370). " مطالعات فاز اول شبکه آبیاری برخوار"،  انتشارات سازمان آب منطقه‌ای اصفهان
6- سالمی، ح.ر.، (1375)." ارزیابی عملکرد هیدرولیکی و بهر‌ه‌برداری سازه‌های کنترل جریان در شبکه های آبیاری زاینده رود ودرودزن"، گزارش پژوهشی نهایی. نشریه شماره 46 مؤسسه تحقیقات فنی ومهندسی کشاورزی.
7- شنطیا،ح.، (1368)."طراحی و نحوة بهره برداری از دریچه‌های مدول نیرپیک". دانشگاه صنعتی خواجه نصیرطوسی، انتشارات دانشکدة عمران.
8- فخرایی، ف.، (1379). " نقش نظارت ومدیریت درکارآیی بهره‌برداری ونگهداری شبکه آبیاری مغان". مجموعه مقالات دهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی، تهران.
9- قمرنیا، هـ..، (1370). " بررسی هیدرولیکی سازه‌های اندازه‌گیری آب وعملکرد آنها درشبکه‌های آبیاری". پایان نامه کارشناسی ارشد، بخش آبیاری، دانشگاه تهران.
10- کسب دوز، ش.، منعم، م.ج.، کوچک زاده، ص.، (1377)." کاربرد مدل هیدرودینامیک ICSS-POM درتعیین مناسبترین گزینه توزیع آب درشبکه آبیاری قوری چای." مجموعه مقالات نهمین همایش کمیته ملی آبیاری زهکشی. صفحه 13-21.
11- منعم، م. ج.، قاهری, ع.، بادزهر، ع.، غروی، ح.، برهان، ت.، ذوالفقاری، ع.، ثابتی، ع.، احسانی، م.، (1379)." ارزیابی عملکرد شبکه های آبیاری قزوین با استفاده از مدلPAIS  "، مجموعه مقالات دهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی.
12-Ankum,Jr.P.,(1991). "Flow Control in Irrigation System". Delft University of Technology. Delft., The Netherlands.
13-Douglas,J., Merrey, (1996). "Institutional Design principles for a Countability on large Irrigation Systems". IWMI, Research Report, No, 8.
14-Javan, M, S., Sanaee-Jahromi and Fiuzat. A.A., (2002). “Quantifying Management of Irrigation and Drainage Systems.” Journal of Irrigation and Drainge Engineering, No.128, Vol. 1(19), pp. 19-
مجله آب و فاضلاب
دوره 15، شماره 4 - شماره پیاپی 4
پیاپی: 52
آذر و دی 1383
صفحه 56-63

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار